Enemy at the Gates/Εχθρός Προ των Πυλών – James Horner

Enemy at the Gates/Εχθρός Προ των Πυλών – James Horner

Filed under: Κριτικές —

Ιουλίου 26, 2011

Enemy at the Gates

Σύνθεση, Εκτέλεση και Παραγωγή Μουσικής: James Horner
Κυκλοφορία: Sony Classical, 2001
Συνολική Διάρκεια: 76 λεπτά
Είδος Tαινίας: Πολεμική, Δραματική

Η ταινία “Enemy at the Gates” (2001) ήταν μια σοβαρή και ιδιαίτερα προσεγμένη προσπάθεια του σκηνοθέτη Jean-Jacques Annaud να αναπαραστήσει την κόλαση της πολιορκίας του Στάλινγκραντ από τους Γερμανούς κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Η σύγκρουση Σοβιετικών και Γερμανών μετατράπηκε σε προσωπική υπόθεση για τους Vassili (Jude Law) και Major Koenig (Ed Harris), δύο αλάνθαστους σκοπευτές, που θα μπλεχτούν σε ένα θανάσιμο παιχνίδι γατάς και ποντικιού. Πρώτη επιλογή του σκηνοθέτη για τη μουσική της ταινίας του ήταν ο John Williams, μιας και είχε τις καλύτερες αναμνήσεις από τη συνεργασία τους στην προηγούμενη ταινία του “Seven Years in Tibet” (1997). O Williams, όμως, δεν ήταν διαθέσιμος και έτσι στράφηκε σε έναν άλλο γνώριμο συνεργάτη του από τα παλιά, το συνθέτη James Horner (Troy), ο οποίος είχε επιμεληθεί το soundtrack της ταινίας του Annaud “The Name of the Rose” (1986).

Η μουσική ενσάρκωση ενός πολεμικού δράματος, όπως ήταν η ταινία “Enemy at the Gates”,  απαίτησε μια μεγάλη ορχήστρα, μαζί με τη σύμπραξη μια επίσης μεγάλης χορωδίας. Ο σκοπός ήταν να δοθεί το μουσικό συνώνυμο της φρίκης του πολέμου, της στρατιωτικής του διάστασης, του δράματος, της τραγωδίας, της συντροφικότητας. Ως προς το αμιγώς κινηματογραφικό της κομμάτι, η μουσική υπήρξε η απόλυτη συνοδεία των εικόνων, αποδίδοντας ό,τι υπαγορεύεται από τα δρώμενα. Μια υποψηφιότητα στα όσκαρ ήταν κάτι που πολλοί θεώρησαν αναμενόμενο, αν και τελικά αυτή δεν ήρθε. Όσο έκδηλος είναι ο λειτουργικός ρόλος της μουσικής στην ταινία, άλλο τόσο φανερά είναι κάποια προβλήματα που έρχονται στην επιφάνεια όταν εικόνα και μουσική χωριστούν και φυσικά αφορούν την μεμονωμένη ακρόαση του soundtrack της ταινίας.

Η μουσική του “Enemy at the Gates” έχει δύο διακριτές αποχρώσεις, η μία ορίζεται από την στρατιωτική-πολεμική πλευρά της ταινίας και η άλλη από τη δραματική-συναισθηματική της πλευρά. Και για τις δύο μουσικές αποχρώσεις, ο Horner θα γράψει σε γενικές γραμμές πολύ αξιόλογη μουσική, αλλά με ορισμένες αδυναμίες που ίσως ενοχλήσουν τους καλούς γνώστες των συνθέσεών του. Η στρατιωτικής ατμόσφαιρας μουσική μπορεί να είναι ογκώδης στις σκηνές των μαχών (“Τhe River Crossing to Stalingrad” #1), μυστηριώδης με διαρκείς εντάσεις όσο αναπτύσσεται το κυνηγητό των δύο σκοπευτών (“The Tractor Factory” #7), όπως και ενοχλητικά αγωνιώδης και εκκοφαντική (“The Hunter Becomes the Haunted” #3). Σε όλες αυτές τις στιγμές θα ακούσουμε αρκετές φορές ένα μοτίβο που συνδέεται με τον κίνδυνο και συστηματικά χρησιμοποιεί στις περισσότερες δουλειές του ο συνθέτης. Πρόκειται για ένα απλό και συνάμα χαρακτηριστικό μοτίβο από τα πνευστά που για πρώτη φορά έκανε την εμφάνισή του στο soundtrack του “Willow” (1988). Τότε λειτούργησε πολύ καλά σαν ιδέα, αλλά κανένας δε φανταζόταν ότι θα το ακούγαμε σχεδόν σε όλα τα μετέπειτα action soundtracks του συνθέτη! Αυτό ενδεχομένως να λειτουργήσει αρνητικά στον ακροατή της μουσικής από το CD, αλλά βέβαια μόνο σε εκείνον που έχει γνώση της μουσικής του συνθέτη και τον ενοχλεί η υπερβολική επανάληψη.

Μία ακόμη πτυχή της στρατιωτικής μουσικής του “Enemy at the Gates” είναι η συνεισφορά της χορωδίας. Η ταινία ξεκινάει με την άφιξη του στρατευμένου Vassili στο Στάλινγκραντ, αφού πρώτα διασχίσει τον ποταμό Βόλγα. Το κομμάτι-μαραθώνιος “The River Crossing to Stalingrad” (#1) καλύπτει τη μουσική από την εισαγωγή της ταινίας. Στα 15 λεπτά που διαρκεί δίνει μια πολύ καλή γεύση από όλη τη μουσική της ταινίας με τις συνεχείς εναλλαγές του, εμπεριέχοντας τη μουσική που συνοδεύει την πλέον επιβλητική σκηνή της ταινίας: το πανοραμικό πλάνο του ποταμού, με το φλεγόμενο Στάλινγκραντ να φαίνεται στο βάθος υπήρξε καθηλωτικό και σε αυτό συνέβαλε όχι μόνο η μαεστρία του σκηνοθέτη αλλά και η καθηλωτική μουσική του Horner. Τότε είναι που η χορωδία εμφανίζεται σε όλη την εκρηκτική της ισχύ. Η περήφανη ρωσική χορωδία είναι ο ιδανικός τρόπος για να δοθεί το πατριωτικό στοιχείο των Σοβιετικών και κάνει αρκετές φορές την εμφάνισή της, όπως στο κομμάτι “Vassili’s Fame Spreads” (#3), καθώς η φήμη του γενναίου σκοπευτή Vassili εξαπλώνεται.

Παράλληλα με το θανάσιμο κρυφτό των δύο σκοπευτών που κυριαρχεί στην πλοκή της ταινίας, έχουμε και τη γέννηση μιας ιστορίας αγάπης ανάμεσα στους Vassili (Jude Law) και Tania (Rachel Weisz). O συνθέτης γράφει ένα θέμα που εξυπηρετεί διπλό σκοπό, από τη μία λειτουργεί ως love theme για το ζευγάρι και από την άλλη ως κεντρικό δραματικό θέμα της ταινίας. H χρήση του είναι συχνή, άλλοτε υποτονική, άλλοτε ενσωματώνεται στη δράση και άλλοτε σαρωτική δίνοντας μια τραγική διάσταση στη μουσική. Στο “Betrayal” (#10) διαβαίνει τις περισσότερες από τις εκφάνσεις του, συνοδεύεται μέχρι και από τη χορωδία, και έτσι παίρνουμε το πιο δραματικά φορτισμένο κομμάτι του CD. Περαιτέρω ανάπτυξη του θέματος, σε πιο μιλιταριστικό ύφος, θα έχουμε στο κομμάτι “Tania (End Credits)” (#12), όπου η εμφάνιση μιας μπαλαλάικας στην αρχή του κομματιού – το κατεξοχήν ρωσικό μουσικό όργανο –  κλέβει τις εντυπώσεις. To ζητούμενο με το ιδιαίτερα όμορφο αυτό θέμα είναι η φανερή ομοιότητά του με το βασικό θέμα που έγραψε ο John Williams για την ταινία “Schindler’s List” (1993). Το αν πρόκειται για σύμπτωση ή κάτι άλλο, αυτό παραμένει αδιευκρίνιστο. Με δεδομένο ότι θα ήταν μεγάλη ανοησία αν πραγματικά έμπαινε στον κόπο ο Ηorner να αντιγράψει ένα τόσο γνωστό δραματικό μουσικό θέμα, βραβευμένο μάλιστα με όσκαρ, καταλήγουμε στο εύλογο συμπέρασμα ότι η ομοιότητα πρέπει να είναι καθαρά συμπτωματική. Σε κάποιους ίσως να είναι ενοχλητική αυτή η ομοιότητα, σε κάποιους άλλους ίσως όχι. Το γεγονός πάντως είναι ότι το θέμα αυτό είχε μέγα δραματικό ρόλο στην ταινία και πραγματικά εκτόξευσε στα ύψη το συγκινησιακό της αντίκτυπο.

Συμπερασματικά:

Γράφοντας μουσική για ένα επικό πολεμικό δράμα με φόντο τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όπως η ταινία “Enemy at the Gates”, ο James Horner αντιμετώπισε μια πρόκληση που του παρουσιαζόταν για πρώτη φορά στην καριέρα του. Η μουσική του, όμως, πέτυχε όχι μόνο να ικανοποιήσει όλες τις παραμέτρους που έθεσε η ταινία, αλλά αποτελεί ένα παράδειγμα της άνεσης που έχει ο συνθέτης να χρωματίζει με κορυφαία δραματική ατμόσφαιρα μια ταινία. Αν δεν υπήρχαν ορισμένες αδυναμίες στη μουσική του, τότε θα μιλάγαμε για ένα εξαιρετικό soundtrack και έναν από τους πιο σημαντικούς σταθμούς στη δισκογραφία του. Κάτι που συχνά παρατηρείται στις κυκλοφορίες του James Horner, είναι η υπερβολικά μεγάλη διάρκεια της μουσικής. Το CD του “Enemy at the Gates” δεν αποτελεί εξαίρεση. Στα 76 λεπτά που διαρκεί, έχει αρκετά σημεία που θα μπορούσαν να είχαν παραλειφθεί, οπότε οι εντυπώσεις τότε θα ήταν ακόμη πιο βελτιωμένες. Ως έχει, το soundtrack συγκαταλέγεται στις αρκετά ικανοποιητικές δουλειές του συνθέτη και προσφέρει αρκετές στιγμές αξιομνημόνευτης μουσικής που άπτεται του πολεμικού και δραματικού κινηματογραφικού είδους.

Aξιολόγηση της μουσικής (ως προς το είδος): * * * *
Aξιολόγηση της μουσικής (γενικά): * * * 1/2
Tracklist:
01. The River Crossing to Stalingrad (15:14)
02. The Hunter Becomes the Hunted (5:53)
03. Vassili’s Fame Spreads (3:40)
04. Koulikov (5:13)
05. The Dream (2:35)
06. Bitter News (2:38)
07. The Tractor Factory (6:43)
08. A Sniper’s War (3:25)
09. Sacha’s Risk (5:37)
10. Betrayal (11:28)
11. Danilov’s Confession (7:13)
12. Tania (6:53)
Mε bold επισημαίνονται τα καλύτερα κομμάτια του CD
Σχετικά με τη συσκευασία:

Συμπαθητική από άποψη αισθητικής η συσκευασία του CD, αλλά έχει μόνο τις συνήθεις βασικές πληροφορίες γύρω από τους συντελεστές που εργάστηκαν για την κυκλοφορία του soundtrack. Δεν αναγράφεται η χρονική διάρκεια των κομματιών.

Ακούστε το κομμάτι “The River Crossing to Stalingrad” (#1):

Ακούστε το κομμάτι “The Tractor Factory” (#7):

Ακούστε το κομμάτι “Betrayal” (#10):

Ακούστε το κομμάτι “Tania” (#12):

Δείτε το trailer της ταινίας: