Ο ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

Ο ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ Η σχέση του Παπαδιαμάντη με το θέατρο φανερώνεται στο αυτοβιογραφικό σημείωμά του, στο οποίο αναφέρει και τα εξής « Μικρός (…) εδοκίμαζα να συντάξω κωμωδίας.» Η πληροφορία αυτή συμφωνεί και με προφορικές μαρτυρίες από τις οποίες συνάγουμε ότι όταν ήταν μικρός του άρεσε να μιμείται και να σατιρίζει διάφορους ανθρώπινους τύπους και τους περαστικούς, για να κάνει τους υπόλοιπους να γελούν. Ο συγγραφέας μας αγαπούσε το θέατρο και είχε το πάθος της ηθοποιίας. Δεν έγινε βέβαια ηθοποιός αλλά ένας σπουδαίος λογοτέχνης που ηθογράφησε τον άνθρωπο. Θεατρικά έργα του Παπαδιαμάντη δε σώθηκαν. Λέγεται ότι όταν ήταν μαθητής στο γυμνάσιο της Χαλκίδας έγραψε μια κωμωδία με τίτλο «Ο διοπτροφόρος». Σ’ αυτή σατίριζε έναν καθηγητή των θρησκευτικών με τον οποίο ήρθε σε σύγκρουση, αλλά και όσους καθηγητές είναι ακατάρτιστοι και σχολαστικοί. Δυστυχώς, η κωμωδία αυτή δε βρέθηκε. Μόνο ένας σύντομος θεατρικός διάλογος εκδόθηκε στα Άπαντά του. Έχει τίτλο « Πόσις και Δάμαρ» και θέμα του τη σχέση των δύο φύλων. Στα διηγήματά του, έργα εξαιρετικής δραματικής πυκνότητας αλλά και στα μυθιστορήματά του μπορούμε να ανιχνεύσουμε την θεατρική δομή της αφήγησης. Σ’ αυτά ο αφηγητής με λεπτομερείς περιγραφές δημιουργεί το σκηνικό πλαίσιο όπου θα παιχτεί ένα δράμα. Το δράμα αυτό το βλέπει και το ακούει. Γι’ αυτό πολλά ρήματα του αφηγητή αναφέρονται στην όραση και την ακοή. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδεται επίσης και στο φωτισμό του σκηνικού χώρου. Το παράδειγμα είναι από την «Αποσώστρα». Ο αφηγητής αφού μας περιγράψει τον τόπο, όπου δρα η ηρωίδα, φωτίζει τη σκηνή με το φως του ηλιοβασιλέματος και ως παρατηρητής θεάτρου βλέπει τη Μορισώ και ακούει τις παροιμίες της. Έχουμε υπόψη μας, επίσης, ότι σε πολλά κεφάλαια των μυθιστορημάτων του καταργεί τη διήγηση για χάρη της μίμησης. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις μέσα από ένα αγώνα λόγων αναπτύσσονται πολλές φορές και με σοφιστικά επιχειρήματα οι ιδέες των προσώπων. Ολόκληρο το έργο του Παπαδιαμάντη προσφέρεται για να παιχτεί στο θέατρο και γι’ αυτό αποτελεί πρόκληση για τους σκηνοθέτες. Διάσημοι σκηνοθέτες, όπως ο Αλ. Σολομός, ο Αλ. Μινωτής, ο Π. Βούλγαρης προσπάθησαν να αποδώσουν κινηματογραφικά τη «Φόνισσα». Το εγχείρημά τους για διάφορους λόγους ματαιώθηκε. Στα 1974 ο Κώστας Φέρρης κατόρθωσε να πραγματοποιήσει τη κινηματογραφική μεταφορά της «Φόνισσας». Το ρόλο της Φραγκογιαννούς στην ταινία υποδύεται η Μαρία Αλκαίου. Ο ίδιος σκηνοθέτης, το 1973, γύρισε για τη τηλεόραση το μυθιστόρημα «Οι έμποροι των Εθνών». Ήταν το πρώτο σήριαλ της ελληνικής τηλεόρασης, βασισμένο σε λογοτεχνικό έργο. Η τηλεοπτική αυτή σειρά γνώρισε τεράστια επιτυχία. Ο Κ. Φέρρης αποκάλυψε τον τρόπο εργασίας του σ’ αυτή την ταινία «…αντί για σενάριο, χρησιμοποίησα το ίδιο το κείμενο του Παπαδιαμάντη, κομμένες σελίδες του βιβλίου κολλημένες σε άσπρες κόλλες. Αυτό μου άνοιξε μιαν εντελώς καινούργια προοπτική ως προς την τεχνική της συγγραφής σεναρίου, που από τότε εφαρμόζω σ’ όλες μου τις δουλειές…»1. Το 1980 ο Γιάννης Σμαραγδής γύρισε την τηλεταινία «Καλή σου νύκτα Κυρ-Αλέξανδρε». Ο σκηνοθέτης προσπάθησε να συλλάβει το μύθο του Παπαδιαμάντη στους φυσικούς του χώρους. Τα γυρίσματα της ταινίας έγιναν στη Σκιάθο. Τηλεοπτική μεταφορά της «Φόνισσας» πραγματοποίησε ο Άγγελος Κοβότσος. Ο σκηνοθέτης επέλεξε να γίνουν τα γυρίσματα στους φυσικούς χώρους που περιγράφει ο συγγραφέας. Ένα από τα χαρακτηριστικά ερωτικά διηγήματά του, το «Έρως-Ήρως» μετέφερε στη μεγάλη οθόνη η Δώρα Μασκλαβάνου το 1993. Χοροθεατρική μορφή στη «Φόνισσα» έδωσε η « θεατρική-χορευτική ομάδα Λίλλυ Βελισσαρίου» με σειρά παραστάσεων το 1993 και 1994. Η σκηνοθέτις Ευανθία Στιβανάκη παρουσίασε θεατρικό με τίτλο «Ο άντρας και ο Έρως» πάνω σε κείμενα του Παπαδιαμάντη. Μια εξαίρετη θεατρική παράσταση της «Φόνισσας» μας έδωσε το 1998 ο Σωτήρης Χατζάκης. Το ρόλο της Φραγκογιαννούς ερμήνευσε η Λυδία Κονιόρδου. Ο Στάθης Λιβαθηνός παρουσίασε την άνοιξη του 2001 στην Αθήνα το θεατρικό «Η νοσταλγός» βασισμένο σε επτά διηγήματα του Παπαδιαμάντη. Συνδετικός κρίκος αυτών των διηγημάτων ήταν ο ερωτισμός και ο συλλογισμός του παραλόγου της ζωής. Ο Λιβαθηνός αναφέρει χαρακτηριστικά «… δεν είναι μόνο το θρησκευτικό στοιχείο έντονο στο έργο του. Ο Παπαδιαμάντης είναι ένας άνθρωπος που επιθυμούσε πολύ, που ζούσε πολύ. Αυτό το στοιχείο με έκανε να πιστεύω ότι, ναι, μπορεί να υπάρξει ο Παπαδιαμάντης και το θέατρο.»2

Οι ιστοσελίδες αυτές δημιουργήθηκαν από το Γυμνάσιο Πλατανιά Χανίων. Στείλτε μας στη διεύθυνση mail@gym-platan.chan.sch.gr τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας. Μπορείτε επίσης να συμμετέχετε στο αφιέρωμα αυτό στέλνοντας τα δικά σας κείμενα, τα οποία θα προστεθούν στις ιστοσελίδες αυτές.