Πενθεσίλεια

Πενθεσίλεια

Franz von Stuck (1863-1928)  Γερμανός ζωγράφος και γλύπτης

 

Πληγωμένη αμαζόνα, 

ελαιογραφία σε μουσαμά, 76 x 65 cm, Van Gogh Museum (Amsterdam, Netherlands)

Penthesilea

by Robert Graves 

Penthesilea, dead of profuse wounds,
Was despoiled of her arms by Prince Achilles
Who, for love of that fierce white naked corpse,
Necrophily on her committed
In the public view.

Some gasped, some groaned, some bawled their indignation,
Achilles nothing cared, distraught by grief,
But suddenly caught Thersites' obscene snigger
And with one vengeful buffet to the jaw
Dashed out his life.

This was a fury few might understand,
Yet Penthesileia, hailed by Prince Achilles
On the Elysian plain, paused to thank him
For avenging her insulted womanhood
With sacrifice.

Περιγραφή κειμένου σε πεζό λόγο:

Ο Αχιλλέας, μόλις απογυμνώνει  από τα άρματά της την Πενθεσίλεια που κείτεται νεκρή μπροστά του έχοντας υποκύψει στις πολλαπλές πληγές της, από αιφνίδιο έρωτα για το ατίθασο, λευκό, γυμνό και άψυχο κορμί της, διαπράττει νεκροφιλία επάνω της, μπροστά στα μάτια όλων.

Κάποιοι κραυγάζουν, άλλοι γογγύζουν, άλλοι φωνάζουν με αγανάκτηση, μα ο Αχιλλέας, αλλόφρων από θλίψη αδιαφορεί, ώσπου έξαφνα, αντιλαμβάνεται τον Θερσίτη να κρυφογελά χυδαία και μ’ ένα εκδικητικό κτύπημα στο σαγόνι, του παίρνει τη ζωή.

Τη μανία του αυτή λίγοι μπόρεσαν να την κατανοήσουν, ωστόσο, η Πενθεσίλεια, όταν χαιρετήθηκε από τον Πρίγκιπα Αχιλλέα, στα Ηλύσια Πεδία, κοντοστάθηκε και τον ευχαρίστησε που εκδικήθηκε την προσβεβλημένη θηλύτητά της, με θυσία.  

Στη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια, διαβάζουμε:

Στην ελληνική μυθολογία ο Θερσίτης ήταν Αιτωλός, γιος του Άγριου και εγγονός του Πορθάονα και του Ευρύτου. Αδέλφια του ήταν ο Ογχηστός, ο Πρόθοος, ο Κελεύτορας, οΛυκωπέας και ο Μελάνιππος. Με τη βοήθειά τους έδιωξε τον θείο του, τον Οινέα, από τον θρόνο της Καλυδώνας όταν εκείνος γέρασε και ήταν πια ανήμπορος. Το όνομά του κατά μία εκδοχή προέρχεται από τη λέξη θάρρος (θάρσος) που οι Αιολείς πρόφεραν «θέρσος».

θέρσος, θάρσος, θάρρος (ρς>σς), θράσος (αρ>ρα) [(βλ. θερμός, ε>α]- τόλμη, σπανίως επί κακής σημασίας, αυθάδεια, θρασύτητα. θάρσυνος, θαρσαλέος, θαρραλέος, θαρσεύω, θαρέω, θάρσησις, θαρσύνω, θαρρώνω, θαρσύς, Θαρσώ, Θερσίτης, θερσιεπής (έπος),θρασύς, θρασύνω, θρασύτητα, θρασύτης, αθερίζω (α, επιτατ.)- αποδοκιμάζω, περιφρονώ,αθερίνη (είδος μικρού ψαριού).

Ο Θερσίτης είναι κυρίως γνωστός ως ο μόνος ίσως καθαρά «αρνητικός» χαρακτήρας στονΤρωικό Πόλεμο: Μέσα στο στρατόπεδο των Ελλήνων ήταν παρασιτικό στοιχείο, ένας δειλός που μόνο έβριζε, φιλονικούσε και προκαλούσε συνεχώς με την αυθάδη συμπεριφορά του. Η κακή ψυχή του ίσως οφειλόταν και στην άσχημη εμφάνισή του: ήταν αλλήθωρος, κουτσός και στραβοπόδαρος, με ελάχιστα μαλλιά στο κεφάλι του. Σε ένα περιστατικό, ο Οδυσσέαςαγανακτεί ακούγοντας τον Θερσίτη να βρίζει τον Αγαμέμνονα και να παρακινεί τον στρατό σε ανταρσία, γι' αυτό και τον κτυπά δυνατά με το σκήπτρο του.

Κατά μία παράδοση, που αναφέρεται στην Ιλιάδα, ο Θερσίτης πήρε μέρος στο κυνήγι τουΚαλυδώνιου Κάπρου, αλλά όταν αντίκρυσε το θηρίο, «εγκατέλειψε την θήραν, την σωτηρίαν θηρώμενος». Τα Κύκλια Έπη αναφέρουν ότι τελικώς ο Θερσίτης σκοτώθηκε από τον Αχιλλέαμε αφορμή το ακόλουθο περιστατικό: Προς το τέλος του Τρωικού Πολέμου ο Αχιλλέας βρέθηκε αντιμέτωπος με την Πενθεσίλεια, βασίλισσα των Αμαζόνων, που πολεμούσε με το μέρος των Τρώων φορώντας πολεμική μάσκα. Ο Αχιλλέας κατόρθωσε να την τραυματίσει θανάσιμα, οπότε πήγε κοντά της και έβγαλε τη μάσκα της. Η συγκίνηση του ήρωα ήταν τότε καταφανής σε όλους. Η ομορφιά της Πενθεσίλειας τον γέμισε μελαγχολία και όσοι ήταν παρόντες δεν είχαν καμιά αμφιβολία ότι ο Αχιλλέας είχε εκείνη τη στιγμή ερωτευθεί τη γυναίκα που σε λίγο θα πέθαινε. Αλλά ο Θερσίτης, ακόμα και την τραγική αυτή ώρα, αισθάνθηκε την ανάγκη να περιγελάσει τον Αχιλλέα, έμπηξε μάλιστα και το κοντάρι του μέσα στο μάτι της Πενθεσίλειας. Τότε ο ήρωας, έξαλλος από θυμό, σηκώθηκε και τον σκότωσε με γροθιές «εν βρασμώ ψυχής». Για τον λόγο αυτό, ο Αχιλλέας αναγκάσθηκε μετά να ταξιδέψει στη Λέσβο, όπου θυσίασε στονΑπόλλωνα, στην Αρτέμιδα και στη Λητώ προκειμένου να εξαγνισθεί από το μίασμα του φόνου. Ο Διομήδης είχε οργισθεί πολύ με τον Αχιλλέα, καθώς ο Θερσίτης ήταν συγγενής του (ο Διομήδης ήταν εγγονός του Οινέα), παρότι είχε ανατρέψει τον σφετερισμό του θρόνου της Καλυδώνας (βλ. Διομήδης). Με αρκετό κόπο κατάφεραν οι πολεμιστές να συμφιλιώσουν τους δύο ήρωες.

Πέρα από τη μυθολογική και φιλολογική θεώρηση αρκετοί σύγχρονοι μελετητές κι αναγνώστες της Ιλιάδας αναγνωρίζουν στο πρόσωπο του Θερσίτη έναν λαϊκό πολεμιστή που εκφράζει τους απλούς μαχητές του στρατοπέδου των Αχαιών. Είναι αυτός, που παρά τις αδυναμίες του, τολμά κι αμφισβητεί το κύρος και την αυθεντία των αριστοκρατών. Το τίμημα βαρύ, λοιδωρείται, ξυλοφορτώνεται αλλά δεν σωπαίνει,αντιμιλά στον Αγαμέμνονα,αλλά αποκαλύπτει τα κίνητρα των ευγενών πολεμιστών που κατάγονται από θεούς: "Θερσίτης δ' έτι μούνος εθορύβει, ος πολλά τε και άτακτα λέγειν ... φιλονείκειν τοις βασιλεύσιν,36-39Δ Η τοιχογραφία του Πολυγνώτου στη «Λέσχη των Κνιδίων» στους Δελφούς παρίστανε τον Θερσίτη γενειοφόρο, να παίζει κύβους (ζάρια) με τον Παλαμήδη, όπως μας πληροφορεί ο Παυσανίας (Α 31, 1 κ.ε.).

Ο αστεροειδής 1868 Θερσίτης (1868 Thersites), που ανακαλύφθηκε το 1960 και ανήκει στηνΤρωική Ομάδα, πήρε το όνομά του από το μυθικό αυτό πρόσωπο.

Εικόνες από παλαιά εικονογράφηση του θεατρικού έργου του Ουίλιαμ Σαίξπηρ «Τρωίλος και Χρυσηίδα», σε σημεία όπου διαδραματίζεται διάλογος και ανάμεσα στους Αχιλλέα και Θερσίτη: 

Παρατηρήσεις:

Λατρεία του νεκρού εχθρού / αποστροφή  για τον ζώντα σύμμαχο.

Διερεύνηση των ορίων ανάμεσα στο θάρρος και στο θράσος.

Πώς μπορεί να φαίνεται/είναι μια πράξη σε παράλληλα σύμπαντα;

Διερεύνηση των ορίων ανάμεσα στην ιερότητα και στην ιεροσυλία.

Διερεύνηση των ορίων ανάμεσα στην ποιητική Ανθρωπότητα (την ευρεία αλήθεια των καταστάσεων των πραγμάτων) και στην εξουσιαστική κοινωνία (τη στενωπό της πραγματικότητας των καταστάσεων των πραγμάτων).